Research article | Open Access
International Journal of the Pursuit of Excellence in Leadership 2025, Vol. 5(1) 2-17
Sürdürülebilir Çevre Eğitiminde STEM Yaklaşımının Kullanımı Üzerine Gerçekleştirilen Çalışmaların Doküman Analizi - Document Analysis of Studies on the Use of STEM Approach in Sustainable Environmental Education
pp. 2 - 17
Publish Date: June 30, 2025 | Single/Total View: 0/0 | Single/Total Download: 0/0
Abstract
Öz
Bu çalışmanın amacı, STEM eğitimi ve sürdürülebilir çevre eğitimi konularında yapılmış araştırmaları doküman analizi yöntemiyle incelemektir. Bu doğrultuda YÖK Tez veri tabanı ve Google Akademik tarama motoru kullanılarak “STEM eğitimi”, “FeTeMM eğitimi’’, ‘’STEAM’’ ve “Sürdürülebilir çevre eğitimi” kelime grupları aranmıştır. Arama sonucunda toplam 21 çalışma tespit edilmiştir. Elde edilen veriler doküman analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. İncelenen çalışmaların yıllara göre dağılımında, ilgili alanlarda yapılan araştırmaların son beş yılda dalgalanmalar gösterdiği görülmektedir. Çalışmaların türüne göre dağılımına bakıldığında ise, %61’inin makale, %39’unun ise tez çalışması olduğu belirlenmiştir. Araştırmalarda %41 nitel, %36 karma, %23 nicel yöntemlerin tercih edildiği tespit edilmiştir. Çalışmalarda yer alan katılımcı profili çoğunlukla ortaokul öğrencileri (%43), öğretmen adayları (%14) ve literatür taraması (%14) iken, lise öğrencileri ve öğretmenler de daha az sıklıkla yer almıştır. Ölçme araçları açısından bakıldığında, ölçek, görüşme formu ve gözlem formlarının en sık kullanılan araçlar olduğu görülmüştür. Sonuçlar incelendiğinde, STEM temelli etkinliklerin öğrencilerin sürdürülebilir çevre farkındalığını ve problem çözme becerilerini geliştirdiği, ayrıca uygulama temelli öğrenme ortamlarının çevresel konularda kalıcı öğrenmeyi desteklediği yönünde bulgular elde edilmiştir. Bu sonuçlara dayanarak, fen bilimleri derslerinde STEM etkinliklerinin sürdürülebilir çevre temasıyla zenginleştirilmesine yönelik çeşitli öneriler sunulmuştur.
Abstract
This study examines research on STEM education and sustainable environmental education using document analysis. Keywords such as "STEM education," "STEAM," and "sustainable environmental education" were searched in the YÖK Thesis database and Google Scholar, identifying 21 studies. The analysis revealed fluctuations in research output over the past five years. Of these studies, 61% were articles, and 39% were theses. Qualitative methods were most common (41%), followed by mixed methods (36%) and quantitative methods (23%). Participants were primarily secondary school students (43%), pre-service teachers (14%), and literature reviews (14%), with fewer studies involving high school students and teachers. Scales, interview forms, and observation forms were the most frequently used tools. The findings indicate that STEM-based activities enhance students' awareness of sustainable environments and problem-solving skills. Application-based learning environments also support lasting knowledge on environmental issues. These results suggest that integrating STEM activities with sustainability themes in science courses can foster environmental awareness and deeper learning. Recommendations were made to enrich STEM education with sustainability-focused activities to better prepare students for addressing environmental challenges.
Keywords: STEM Eğitimi, sürdürülebilirlik, çevre eğitimi, STEM Education, sustainability, environment education
APA 7th edition
Karasulu, E., & Karisan, D. (2025). Sürdürülebilir Çevre Eğitiminde STEM Yaklaşımının Kullanımı Üzerine Gerçekleştirilen Çalışmaların Doküman Analizi - Document Analysis of Studies on the Use of STEM Approach in Sustainable Environmental Education. International Journal of the Pursuit of Excellence in Leadership, 5(1), 2-17.
Harvard
Karasulu, E. and Karisan, D. (2025). Sürdürülebilir Çevre Eğitiminde STEM Yaklaşımının Kullanımı Üzerine Gerçekleştirilen Çalışmaların Doküman Analizi - Document Analysis of Studies on the Use of STEM Approach in Sustainable Environmental Education. International Journal of the Pursuit of Excellence in Leadership, 5(1), pp. 2-17.
Chicago 16th edition
Karasulu, Ezgi and Dilek Karisan (2025). "Sürdürülebilir Çevre Eğitiminde STEM Yaklaşımının Kullanımı Üzerine Gerçekleştirilen Çalışmaların Doküman Analizi - Document Analysis of Studies on the Use of STEM Approach in Sustainable Environmental Education". International Journal of the Pursuit of Excellence in Leadership 5 (1):2-17.
Aköz, O., Çeliker, H. D., ve Genç, H. (2022). A course content designed in accordance with the 5E teaching model within the scope of STEM learning approach in environmental education course: My smart greenhouse. European Journal of Education Studies, 9(4). http://dx.doi.org/10.46827/ejes.v9i4.4263
AlAli, R., Alsoud, K., & Athamneh, F. (2023). Towards a sustainable future: Evaluating the ability of STEM-based teaching in achieving Sustainable Development Goals in learning. Sustainability, 15(16), 12542. https://doi.org/10.3390/su151612542
Alkair, S., Ali, R., Abouhashem, A., Aledamat, R., Bhadra, J., Ahmad, Z., Sellami, A. & Al-Thani, N. J. (2023). A STEM model for engaging students in environmental sustainability programs through a problem-solving approach. Applied Environmental Education & Communication, 22(1), 13-26. https://doi.org/10.1080/1533015X.2023.2179556
Anik, M. H. (2024). EL-STEAM: Environmental education at the secondary level in Bangladesh using STEAM to develop an environmentally literate generation. HAL Open Science. https://hal.science/hal-04677281/document
Ardoin, N. M., Bowers, A. W., & Gaillard, E. (2020). Environmental education outcomes for conservation: A systematic review. Biological Conservation, 241, 108224. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2019.108224
Bozdoğan, K., Şahinpınar, D. ve Karatekin, E. (2023). “Çevre eğitimi” konusunda yayınlanan eğitim araştırmaları makalelerinin bibliyometrik profili. Turkish Journal of Educational Studies, 10(2), 173-192. https://doi.org/10.33907/turkjes.1141059
Bryman, A. (2016). Social research methods. Oxford University Press.
Bulut, G. (2024). Çevre eğitimi konulu stem etkinliklerinin ortaokul öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları, stem algıları ve öğrenme sorumluluklarına etkisi ile bilişsel yapıları ve görüşlerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi
Campbell, C., & Speldewinde, C. (2022). Early childhood STEM education for sustainable development. Sustainability, 14(6), 3524. https://doi.org/10.3390/su14063524
Can, K., ve Sağır, Ş. U. (2018). Sınıf öğretmenlerinin fen, teknoloji, matematik ve mühendislik (FETEMM) uygulamalarına ilişkin görüşleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (2) 62-83.
Çavaş, P., Ayar, A. ve Gürcan, G. (2020). Türkiye’de STEM eğitimi üzerine yapılan araştırmaların durumu üzerine bir çalışma. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 823-854. https://doi.org/10.33711/yyuefd.751853
Çetin, A., Gündoğdu, B., Hökkaş, H., & Genç, M. (2023). STEM eğitimi yaklaşımı konulu araştırmalar üzerine sistematik bir derleme. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 1–23. https://doi.org/10.55179/dusbed.1090964
Çolakoğlu. M. (2023). STEM Konusundaki Akademik Yayınların Bibliyometrik Analizi ve Pisa Sınavlarıyla İlişkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage publications.
Çürük, S. (2023). Çevre eğitiminde STEM yaklaşımı: çevreye yönelik tutum, bilgi düzeyi ve öğrenci görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Daşdemir, İ., Cengiz, E., ve Aksoy, G. (2018). Türkiye’de FeTeMM (STEM) eğitimi eğilim araştırması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1161-1183.
Duyal, D. (2022). Çevre eğitimi kapsamında geliştirilen FeTeMM etkinliklerinin ortaokul fen bilimleri dersi öğrencilerini çevre eğitimi ve Fetemm eğitimine yönelik tutumları üzerine etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Enön, M., ve Hiğde, E. (2024). STEM eğitimi ve çevre eğitimi alanında yapılan çalışmaların bibliyometrik analizi. ADÜ Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 1(1), 10-18.
Fathurohman, I., Amri, M. F., & Septiyanto, A. (2023). Integrating STEM based Education for Sustainable Development (ESD) to Promote Quality Education: A Systematic Literature Review. Jurnal Penelitian Pendidikan IPA, 9(11), 1052-1059. https://doi.org/10.29303/jppipa.v9i11.4430
Fraser, J., Gupta, R., Flinner, K., Rank, S., & Ardalan, N. (2013). Engaging young people in 21st century community challenges: Linking environmental education with science, technology, engineering and mathematics. New Knowledge Organization Ltd
Geidel, G., & Winner, W. E. (2016). Environmental Science: the interdisciplinary STEM field. Journal of Environmental Studies and Sciences, 6, 336-343.
Gökbayrak, S., ve Karışan, D. (2017). STEM etkinliklerinin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerine etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 63-84.
Gül, K. S., Kırmızıgül, A. S., ve Ates, H. (2022). Temel eğitim ve ortaöğretimde STEM eğitimi üzerine alan yazın incelemesi: Türkiye örneği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 544-568. https://doi.org/10.51460/baebd.931501
Gürsoy, B. Ü. (2024). Arduino destekli STEM etkinliklerinin sürdürülebilir çevre eğitimine entegrasyonu. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi.
Helvaci, S. C., ve Helvaci, I. (2019). An interdisciplinary environmental education approach: determining the effects of E-STEM activity on environmental awareness. Universal Journal of Educational Research, 7(2), 337-346.
Hermann, R. R., & Bossle, M. B. (2020). Bringing an entrepreneurial focus to sustainability education: A teaching framework based on content analysis. Journal of Cleaner Production, 246, 119038. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119038
Istiana, R., Herawati, D., Herniningtyas, F., Ichsan, I. Z., & Ali, A. (2023). STEM learning to improve problem solving ability on the topic of environmental education. Jurnal Penelitian Pendidikan IPA, 9(3), 1202-1208. https://doi.org/10.29303/jppipa.v9i3.2979
Karakoyun, N., ve Uzun, N. (2022). 2011-2022 yılları arasında çevre eğitimi ile ilgili yayımlanan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 51-65. https://dx.doi.org/10.47479/ihead.1111586
Karakuş, U., ve Polat, R. (2021). Çevre eğitimi alanındaki makalelerin web of science veri tabanına dayalı bibliyometrik analizi (bibliometric analysis of articles in environmental education based on web of science database). Journal of Anatolian Cultural Research (JANCR), 5(2), 131-145.
Koçak, E. (2023). Fen, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (STEM) yaklaşımna dayanan çevre eğitiminin fen alanı öğretmen adaylarının çevre okuryazarlıklarına ve eğitim sürecine yönelik görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Koçak, E., Çelik, A. Y., ve Uluyol, C. (2023). Pre-service teachers' environmental literacy: the role of STEM-based environmental education with microcontrollers. Participatory Educational Research, 10(5), 233-247. https://doi.org/10.17275/per.23.84.10.5
Külegel, S. (2020). Çevre eğitimine dayalı fen, teknoloji, mühendislik, matematik temelli etkinliklerin özel yetenekli öğrencilerin 21. yüzyıl becerilerini geliştirmesine yönelik araştırma. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi.
Kurtuluş, M. A., ve Yılmaz, S. (2022). STEM eğitim çalışmalarına farklı bir bakış: Bibliyometrik haritalama. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 10(2), 386-405. https://doi.org/10.56423/fbod.1172514
Kuvaç, M. (2018). Fen, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (STEM)temelli çevre eğitimine yönelik öğretim tasarım etkinliği, [Yayınlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Malecha, E. (2020). The role of environmental education in STEAM education (Capstone project No. 463). Hamline University, School of Education and Leadership. https://digitalcommons.hamline.edu/hse_cp/463
Menon, S., & Suresh, M. (2020). Synergizing education, research, campus operations, and community engagements towards sustainability in higher education: A literature review. International Journal of Sustainability in Higher Education, 21(5), 1015-1051. https://doi.org/10.1108/IJSHE-03-2020-0089
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Sage Publications.
Monroe, M., Adams, A., & Greenaway, A. (2019). Considering research paradigms in environmental education. Environmental Education Research, 25, 309–313. https://doi.org/10.1080/13504622.2019.1610863
Nguyen, T. P. L., Nguyen, T. H., & Tran, T. K. (2020). STEM education in secondary schools: Teachers’ perspective towards sustainable development. Sustainability, 12(21), 8865. https://doi.org/10.3390/su12218865
Quintana-Cifuentes, J. P., Asunda, P., Purzer, S., & Magana, A. J. (2019, June). Sustainability competencies in STEM education at secondary schools: A systematized literature review. In 2019 ASEE Annual Conference & Exposition.
Ratnaningsih, S. (2020). The importance of environmental education as a STEM education in the field of science for elementary school students to anticipate natural disasters in Indonesia. In Proceedings of the 1st International Conference on Recent Innovations (ICRI 2018) (pp. 681–689).
Rodrigues-Silva, J., & Alsina, Á. (2023). STEM/STEAM in early childhood education for sustainability (ECEfS): A systematic review. Sustainability, 15(4), 3721. https://doi.org/10.3390/su15043721
Syahmani, S., Hafizah, E., Sauqina, S., Adnan, M. B., & Ibrahim, M. H. (2021). STEAM approach to improve environmental education innovation and literacy in waste management: Bibliometric research. Indonesian Journal on Learning and Advanced Education (IJOLAE), 3(2), 130–141. https://doi.org/10.23917/ijolae.v3i2.12782
Tadena, M. T. G., & Salic-Hairulla, M. A. (2021a, March). Local-based lesson on hydrologic cycle with environmental education integration: Designing learners' ideas through STEM. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1835, No. 1, p. 012035). IOP Publishing.
Tadena, M. T. G., & Salic-Hairulla, M. A. (2021b, March). Raising environmental awareness through local-based environmental education in STEM lessons. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1835, No. 1, p. 012092). IOP Publishing.
Tepe, B. (2023). Yaratıcı drama yöntemine dayalı STEM temelli çevre eğitim programının 60-72 aylık çocukların bilimsel süreç becerilerine ve çevresel farkındalık düzeylerine etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ordu Üniversitesi.
Uygar, S. B. (2022). Fen bilgisi öğretmenlerinin FeTeMM yaklaşımının çevre eğitimi konularına entegrasyonuna yönelik deneyimleri ve görüşleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Weiss, M., & Barth, M. (2019). Global research landscape of sustainability curricula implementation in higher education. International Journal of Sustainability in Higher Education, 20(4), 570–589.
Yıldırım, A., & Şimsek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. basım). Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, B. (2021). Integration of STEM into environmental education: Preservice teachers’ opinions. Journal of STEM Teacher Institutes, 1(1), 50–57.
Zizka, L., McGunagle, D. M., & Clark, P. J. (2021). Sustainability in science, technology, engineering and mathematics (STEM) programs: Authentic engagement through a community-based approach. Journal of Cleaner Production, 279, 123715. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.123715
